Spis treści
Czujesz się wiecznie zmęczona, tyjesz z powierza, masz huśtawkę nastrojów, a włosy wypadają garściami? Odkryj, co może kryć się za tymi objawami i poznaj skuteczne sposoby radzenia sobie z rozregulowanymi hormonami. Przeczytaj przygotowany przewodnik hormonalny, dzięki któremu trafnie rozkodujesz objawy, wykonasz odpowiednie badania i wdrożysz właściwe rozwiązania. Przekonasz się, że możesz zhakować swoje hormony i poczuć się w końcu lepiej!
Rozregulowane hormony wpływają na pracę całego organizmu i zazwyczaj sa przyczyną złego samopoczucia u kobiet. Objawy zaburzeń hormonalnych mogą być bardzo niespecyficzne i trudne do zdiagnozowania. Pomogę Ci lepiej zrozumieć swój organizm, aby czuć się lepiej na co dzień.
Hormony to związki chemiczne, które pomagają nam utrzymać równowagę wewnątrz naszego ciała — informują organizm, co ma robić, aby sprawnie działał. Kontrolują wszystkie funkcje fizjologiczne, które dzieją się wewnątrz – w tym nasz metabolizm, sen, apetyt czy popęd seksualny. Są produkowane m.in. w przysadce, tarczycy, trzustce, nadnerczach czy jajnikach.
Jak działają hormony?
Hormony działają trochę jak sygnalizacja świetlna. Kiedy wszystko działa prawidłowo, nasze komórki wiedzą, kiedy trzeba się zatrzymać, a kiedy ruszać i działać. Jeśli jednak coś działa nie tak jak powinno – hormonów jest za dużo lub za mało, to pojawiają się problemy zdrowotne, a Ty możesz czuć się gorzej.
Zaburzenia hormonalne mogą prowadzić m.in. do:
- pogorszenia pracy tarczycy
- osłabienia przemiany hormonów tarczycy w wątrobie
- niestabilnego poziomu cukru we krwi lub insulinooporności
- obciążenia nadnerczy
- osłabionej eliminacji estrogenów
Najważniejsze hormony w naszym ciele
Hormony tarczycy
Tarczyca reguluje metabolizm większości komórek w naszym organizmie. Pod wpływem TSH wydzielanego przez przysadkę mózgową produkuje ona hormony tarczycowe, czyli T4 (tyroksynę) oraz T3 (trijodotyroninę).
Te hormony odpowiadają za regulację metabolizmu, rozwój i wzrost komórek, a także regulację tętna i skurczy serca. Pomagają również w efektywnym wykorzystaniu energii przez organizm oraz regulują temperaturę naszego ciała.
Jeśli poziom hormonów tarczycy jest niski, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że mamy niedoczynność tarczycy. Natomiast gdy T4 i T3 są powyżej normy, możemy mieć do czynienia z nadczynnością tarczycy.
Insulina
Insulina jest hormonem wytwarzanym przez trzustkę. Pełni ważną rolę w metabolizmie, głównie węglowodanów, ale także białek i tłuszczów. Podstawowym zadaniem insuliny jest regulacja poziomu cukru (glukozy) we krwi. Wpływa również na regulację apetytu.
Transportuje glukozę z krwi do komórek, gdzie jest ona wykorzystywana jako “paliwo” lub odkładana na zapas w postaci glikogenu w mięśniach i wątrobie. Gdy oba “magazyny” są pełne, glukoza zaczyna się odkładać w postaci tkanki tłuszczowej, najczęściej dookoła brzucha. Dzieje się tak, np. w insulinooporności – stąd nazwa “brzuch insulinowy”.
Kortyzol
Kortyzol to hormon produkowany przez nadnercza, który jest uwalniany w sytuacjach stresowych. Jego głównym zadaniem jest zwiększaniu poziomu cukru (glukozy), aby dostarczyć nam “paliwa” do walki lub ucieczki, gdy jesteśmy narażeni na stres fizyczny lub emocjonalny.
Kortyzol jest wydzielany według rytmu dobowego — osiąga najwyższy poziom rano, co pomaga nam w porannym wstawaniu, a najniższy poziom w nocy, kiedy szykujemy się do snu.
Przy prawidłowym poziomie kortyzolu nie mamy problemu z zasypianiem i budzeniem się.
Jeśli dokucza nam przewlekły stres, to kortyzol jest ciągle produkowany, co obciąża coraz bardziej nadnercza i może prowadzić do ich niewydolności, jednocześnie zwiększając stan zapalny na skutek skoków cukru we krwi i utrudniając kontrolę masy ciała.
Po czym poznać zaburzenia hormonalne?
Najczęstsze objawy hormonalne to:
- ciągłe zmęczenie,
- zmiany w masie ciała (tycie “z powietrza”, problemy z odchudzaniem, nadmierne chudnięcie),
- wahania nastroju,
- mgła mózgowa,
- zaburzenia miesiączkowania (nieregularne, bolesne, zbyt obfite lub skąpe miesiączki),
- problemy skórne (sucha skóra, trądzik),
- wypadające włosy, łamliwe paznokcie,
- uczucie zimna lub gorąca,
- spadek libido,
- zmiany apetytu,
- problemy ze snem.
Jakie badania zrobić, jeśli źle się czujesz i podejrzewasz problemy hormonalne?
Diagnostyka zaburzeń hormonalnych często bywa trudna, bo nie ma jednego konkretnego objawu, a bardzo często występuje kilka niespecyficznych objawów na raz. Część objawów może być bardzo myląca, dlatego trafiamy do różnych lekarzy, nim zostanie postawiona właściwa diagnoza.
Ale możemy ten proces przyśpieszyć, robiąc odpowiednie badania, gdy tylko widzimy u siebie niepokojące objawy.
Jeśli czujesz się źle, ale jeszcze nie odkryłaś przyczyny problemu, zacznij od tych badań:
- TSH, FT4, FT3, anty-TPO, anty-TG,
- insulina i glukoza na czczo,
- kortyzol,
- estradiol, FSH, LF, prolaktyna, testosteron, DHEA-S (należy zbadać w 2.-5. dniu cyklu),
- progesteron i estrogen (należy zbadać 7 dni po owulacji).
Przy zaburzeniach hormonalnych warto patrzeć na organizm holistycznie. Niedobory składników odżywczych pełnią istotną rolę w rozwoju zaburzeń hormonalnych, dlatego dobrze byłoby zbadać także:
- witaminę D,
- witaminę B12,
- kwas foliowy,
- ferrytynę.
Skąd się biorą zaburzenia hormonalne?
Problemy hormonalne nie biorą się z powietrza – mogą mieć wiele przyczyn, ale najczęściej są to:
- mało odżywcza dieta i niedobory składników odżywczych,
- przewlekły stres (fizyczny lub emocjonalny),
- przebodźcowanie,
- niedosypianie,
- stosowanie niektórych leków (np. tabletek antykoncepcyjnych).
3 najczęstsze przyczyny zaburzeń hormonalnych
Tarczyca produkuje hormony, które wpływają na każdą komórkę w naszym ciele. Jeśli nie działa ona prawidłowo, jest osłabiona, to odbija się to na całym organizmie – zmienia się nasza masa ciała, wypadają włosy, skóra robi się sucha, pojawiają się wzdęcia lub zaparcia, a cykl miesiączkowy ulega rozregulowaniu. Dlatego przy problemach hormonalnych zawsze warto sprawdzić stan naszej tarczycy.
Inną mniej oczywistą przyczyną zaburzeń hormonalnych są niedobory składników odżywczych — witamin i składników mineralnych. Jeśli jemy ciągle to samo, nie dbamy o różnorodność posiłków, a do tego bazę naszej diety stanowią produkty przetworzone, ubogie w składniki odżywcze, to niestety sami się prosimy o rozregulowane hormony.
Nie zapominajmy również o stresie, życiu w ciągłym biegu, robienia coraz “więcej” i “bardziej”. W ten sposób organizm jest cały czas w trybie przetrwania – produkuje kortyzol, obciąża nadnercza i zaburza cały układ hormonalny.
Dlaczego kobiety częściej dotykają problemy hormonalne?
Wiele zaburzeń hormonalnych dotyka częściej kobiet niż mężczyzn. Dlaczego tak jest? Odpowiedź jest dosyć prosta. Ponieważ to właśnie w naszym organizmie zachodzi więcej zmian hormonalnych, takich jak cykl miesiączkowy, ciąża czy menopauza. Na przestrzeni tylko jednego (!) miesiąca poziom hormonów potrafi się diametralnie zmienić.
Jak naturalnie uregulować hormony i wyjść z zaburzeń hormonalnych?
Twoje zdrowie jest w Twoich rękach — odpowiedzialna jesteś za nie przede wszystkim Ty. Zacznij od znalezienia przyczyny swojego złego samopoczucia (bo przyczyna zawsze jest, nic nie bierze się z powietrza!), zrób badania, a następnie wprowadź działania ukierunkowane na Twój problem. Poniżej znajdziesz wskazówki, które Ci w tym pomogą.
Gdy masz niedoczynność tarczycy i Hashimoto
Zacznij od działań, które pomogą Ci wyciszyć stan zapalny, obniżyć poziom przeciwciał i uregulować hormony tarczycowe. Jedz produkty bogate w antyoksydanty — kolorowe warzywa i owoce, zdrowe tłuszcze, zioła i przyprawy, a także kwasy omega-3, które znajdziesz w tłustych rybach morskich, olejach roślinnych, orzechach czy siemieniu lnianym.
Sen działa jak najlepsza kuracja naprawcza, dlatego zadbaj również o 7-9h snu każdej nocy. Postaraj się spędzać minimum 30 minut dziennie na słońcu i świeżym powietrzu — może to być spacer, jazda na rowerze, a nawet zabawa z dzieckiem. W ten sposób nie tylko rozruszasz organizm, ale też uzupełnisz witaminę D, której często brakuje u osób z Hashimoto.
Rozważ suplementację składników odżywczych o udowodnionym działaniu:
- kurkuma działa silnie antyoksydacyjne i przeciwzapalnie oraz pomaga spowolnić proces autoimmunologiczny w Hashimoto,
- czarnuszka zawiera tymochinon, który wspiera w zmniejszeniu anty-TPO oraz wpływa korzystnie na sen,
- inozytol (600 mg) i selen (83 ug) obniżają przeciwciała anty-TPO i anty-TG, zmniejszają stan zapalny tarczycy oraz poprawiają samopoczucie.
Gdy cierpisz na insulinooporność
Jeśli masz ciągły apetyt na słodycze, trudności ze schudnięciem i senność po posiłku, a tkanka tłuszczowa odkłada Ci się dookoła brzucha, zacznij od przyjrzenia się swojej diecie. Zadbaj o niski ładunek glikemiczny — niech w każdym Twoim posiłku znajdzie się pełnowartościowe białko i zdrowe tłuszcze oraz staraj się zaczynać posiłek od zjedzenia warzyw, dzięki czemu unikniesz dużych wyrzutów insuliny, a po posiłku postaraj się przejść na krótki spacer.
Możesz się również wesprzeć suplementacją. Udowodnione działanie na insulinooporność mają:
- inozytol, który działa podobnie do metforminy, zmniejszając poziom cukru i insuliny i uwrażliwiając komórki na insulinę,
- ziarna zielonej kawy zawierające kwas chlorogenowy, który uwrażliwia tkanki na insulinę, zmniejsza poziom cukru we krwi i wspiera w redukcji masy ciała,
- liście gurmaru, które obniżają poziom cukru we krwi na czczo, zmniejszają poziom hemoglobiny glikowanej oraz redukują zapotrzebowanie na insulinę i doustne leki hipoglikemizujące.
Gdy Twoje nadnercza są wyczerpane
Jeśli jesteś wiecznie zmęczona, budzisz się w nocy, a rano wstajesz kompletnie bez energii i nie wyobrażasz sobie dnia bez kawy to Twoje nadnercza mogą być wyczerpane. Aby poprawić samopoczucie, uregulować kortyzol i przywrócić nadnercza do normy, koniecznie zacznij od zadbania o sen, bo bez niego nie ogarniesz hormonów.
W następnej kolejności zadbaj o dietę – staraj się jeść w miarę regularnie, co 3-4h, ponieważ zbyt długie przerwy między posiłkami powodują stres metaboliczny. Spróbuj dodawać szczyptę soli do wody lub koktajli, najlepiej kłodawską lub himalajską. Możesz też zacząć pić wodę kokosową, która jest świetnym źródłem składników odżywczych ważnych dla nadnerczy – potasu, magnezu i witamin z grupy B oraz witaminy C.
Uzupełniaj witaminy z grupy B, bo ich niedobór jest związany z nadmiernym stresem i gorszą pracą nadnerczy. Podobnie w przypadku magnezu – jedz produkty bogate w magnez lub wesprzyj się suplementacją w dawce 300-400 mg.
Z naturalnych składników na wsparcie nadnerczy warto wypróbować adaptogeny:
- ashwagandhę, która zwiększa odporność na stres oraz ułatwia zasypianie i poprawia jakość snu
- różeniec górski (rhodiolę), która poprawia tolerancję na stres, poprawia pamięć i koncentrację
Podsumowanie
Aby zapanować nad problemami hormonalnymi, konieczne jest holistyczne działanie. Nawet jeśli stosujesz przepisane przez lekarza leki to za mało, aby odzyskać świetne samopoczucie, gdyż działają one na skutek, a nie na przyczynę zaburzeń hormonalnych. Zdrowe hormony to przede wszystkim odżywcza dieta wsparta odpowiednio dobraną suplementacją, zadbanie o codzienną dawkę ruchu i regenerację, oraz wypracowanie skutecznych sposobów radzenia sobie ze stresem.