5 rzeczy, które musisz wiedzieć o tarczycy

Tarczycą zaczynamy się interesować zazwyczaj wtedy, kiedy w naszym życiu pojawiają się pierwsze problemy zdrowotne. Nic dziwnego, to naturalne. Sprawdź, jak duże znaczenie ma tarczyca dla Twojego organizmu i co się dzieje, kiedy jej praca jest zaburzona. Pomoże Ci to szybciej reagować w przypadku pierwszych symptomów i przejąć kontrolę nad swoim zdrowiem.

1. Nie możesz bez niej żyć

Każdy zdrowy człowiek ma tarczycę i nie może żyć bez wydzielanych przez nią hormonów.

Tarczyca jest jednym z gruczołów wydzielania wewnętrznego (układu hormonalnego), czyli organem, który wytwarza i uwalnia do krwi rozprowadzane po całym ciele hormony, mające do wykonania różne zadania w naszym organizmie.

Umiejscowiona jest ona w przedniej części szyi, poniżej krtani i produkuje hormony tarczycowe: tyroksynę/tetrajodotyroninę (T4) i trójjodotyroninę (T3) pod wpływem wytwarzanego przez przysadkę (inny gruczoł układu hormonalnego) hormonu tyreotropowego (TSH).

Tarczyca składa się z dwóch płatów wypełnionych pęcherzykami, połączonych cieśnią. Można powiedzieć, że swoim kształtem przypomina motyla.

Prawidłowa jej objętość u dorosłych kobiet wynosi do 18 ml a u mężczyzn do 25 ml.

>>Tutaj>> możesz sprawdzić objętość swojej tarczycy, wprowadzając wymiary podane w badaniu USG

Mimo, że tarczyca waży zaledwie 15-30 gramów, to ma ogromne znaczenie, gdyż wpływa na pracę niemal całego organizmu.  Nie będzie błędem, jeśli powie się, że jest ona wielozadaniowa, jak kobieta.

Główną funkcją tarczycy jest regulacja metabolizmu (przemiany materii) większości komórek naszego ciała. Ponieważ w procesach metabolicznych wytwarzane jest ciepło, tarczyca odpowiada również za termoregulację.

Oprócz zarządzania metabolizmem i temperaturą ciała, tarczyca wpływa również na prawidłowy rozwój organizmu i pracę mózgu, reguluje pracę układu pokarmowego, nerwowego oraz krwionośnego.

Dzięki hormonom tarczycy zwiększa się nasza życiowa aktywność!

Natomiast w kontekście schorzeń najczęściej mówimy o niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Niedoczynność polega na niewystarczającym wytwarzaniu hormonów tarczycy, powodującym zbyt niski metabolizm, a nadczynność na nadmiernym uwalnianiu hormonów, które powodują nieprawidłowy wzrost metabolizmu.

Referencyjne wartości hormonów tarczycy i TSH osób dorosłych:

• FT4 10 – 22  pmol/L (4,5 – 9,8 ng/mL)
• FT3  4 – 7,4 pmol/L (1,8 – 3,3 ng/mL)
• TSH 0,2 – 4 mIU/L – jednak poziom optymalny, przy którym pacjent nie powinien odczuwać objawów niedoczynności tarczycy, to górna granica 2,5 mIU/l.

Zwróć uwagę, że badamy hormony tarczycy w postaci wolnej: FT3, FT4 – F pochodzi od free, gdyż hormony T3 i T4 są związane z białkami i nie są aktywne.

2. Największy sekret tarczycy kryje się w konwersji

Tarczyca wytwarza przede wszystkim tyroksynę (T4) i w mniejszej ilości trójjodotyroninę (T3) i to trójjodotyronina (T3) pobudza przede wszystkim metabolizm, a tyroksyna (T4) jest formą nieaktywną hormonu. Aktywna postać hormonu tarczycy T3 jest tylko w 20% produkowana przez tarczycę, a w 80% powstaje w wyniku konwersji (zamiany T4 do T3 poprzez odjodowanie tyroksyny, czyli odłączenia jednej cząsteczki jodu).

T4 musi przekształcić się zatem do aktywnej formy hormonu T3, a proces ten odbywa się w tkankach organizmu – głównie w wątrobie, nerkach i jelitach!  Zatem, aby hormony tarczycy działały prawidłowo, niezbędna jest dobra kondycja wątroby, nerek i jelit.

Warto też dodać, że w procesie konwersji niezbędne są również enzymy oraz mikroelementy: cynk, selen, żelazo, których deficyty są częste u pacjentów z chorobami tarczycy ze względu na osłabiony metabolizm, który przekłada się na słabsze wykorzystanie składników odżywczych z pożywienia. Proces konwersji T4 do T3 może zaburzać również stres i nieodpowiednio skomponowana dieta.

Pamiętaj, przyjmując lek przy niedoczynności tarczycy, wprowadzasz do organizmu syntetyczną tyroksynę – nieaktywną formę hormonu, więc musisz zadbać o konwersję do jej aktywnej postaci.

>>Tutaj>> znajdziesz kalkulator optymalnego poziomu hormonów. Możesz sprawdzić poziom konwersji. Wynik FT3 powinien mieścić się w przedziale 50 – 90% górnej granicy normy

3. Tarczyca nie boli, tarczyca rujnuje Ci życie

Kiedy nasza tarczyca nie funkcjonuje prawidłowo lub choruje, to zazwyczaj nie boli.  Usypia to naszą czujność, gdyż ból jest sygnałem wysyłanym przez chorujące narządy. Ze względu na to, że hormony tarczycy regulują metabolizm niemal każdej komórki w naszym ciele, to niedomagająca tarczyca wywołuje najczęściej symptomy ogólnoustrojowe. 

W przypadku niedoczynności tarczycy zwykle pierwsze objawy ignorujemy, ponieważ choroba rozwija się powoli na przestrzeni lat a symptomy są niespecyficzne – dotyczą różnych obszarów naszego zdrowia. Często są też przypisywane zwykłemu zmęczeniu czy nawet starzeniu się.

Diagnostyki nie ułatwia również fakt, że nie ma jednego konkretnego objawu dysfunkcji tarczycy a zazwyczaj występuje ich kilka na raz! Część objawów może być bardzo myląca, dlatego trafiamy do różnych lekarzy – psychiatry, diabetologa, ginekologa czy dermatologa – nim zostanie postawiona właściwa diagnoza.

Ponieważ choroba tarczycy może nie ograniczać się do problemu samej tarczycy, tylko być powiązana z innymi zaburzeniami hormonalnymi, objawy tych zaburzeń są bardzo rozległe.

Dlatego poznaj charakterystyczne objawy niedoczynności tarczycy, diagnozuj się szybko i reaguj, gdyż czas działa na naszą niekorzyść. W miarę upływu czasu przewlekłe zapalenie stopniowo niszczy tarczycę, która produkuje coraz mniej hormonów, a to już wiąże się z bardzo uciążliwymi objawami.

Do typowych objawów niedoczynności tarczycy należą:

• ciągłe zmęczenie
• przybieranie na wadze
• problemy z koncentracją
• nerwowość i rozdrażnienie
• wypadanie włosów
• sucha skóra
• zaparcia lub wzdęcia
• uczucie chłodu
• zaburzenia miesiączkowania
• problemy z zajściem w ciążę
• zawroty głowy
• bóle kości i stawów

4. Jeśli masz niezrozumiałe objawy, zbadaj tarczycę wraz z innymi hormonami

Ponieważ tarczyca jest częścią całego systemu hormonalnego (endokrynnego), zaburzenia pracy tarczycy mogą wywołać negatywne skutki w zakresie działania innych gruczołów wydzielania wewnętrznego, powodując problemy z metabolizmem węglowodanów (nadwaga, insulinooporność, cukrzyca), płodnością czy odpornością na stres.

Układ hormonalny w naszym ciele to system naczyń połączonych, wzajemnie wpływających na siebie. Na pracę tarczycy wpływa przysadka, która wytwarza TSH pobudzające tarczycę do wytwarzania hormonów tarczycowych. Przysadka z kolei pozostaje w ścisłej współpracy z podwzgórzem, które produkuje hormon tyreoliberynę (TRH) pobudzający przysadkę do produkcji hormonu tyreotropowego TSH.

Również nadnercza mają pośredni wpływ na tarczycę. Kiedy pod wpływem nadmiernego stresu zwiększa się produkcja kortyzolu i może dojść do tzw. wyczerpania nadnerczy, nie pozostaje to bez wpływu na funkcje podwzgórza i przysadki, które regulują pracę tarczycy.

Jeśli masz niezrozumiałe objawy, nie wiesz co Ci dolega, w pierwszej kolejności zbadaj tarczycę, a najlepiej poszerz diagnostykę o hormony płciowe, insulinę i kortyzol.

To samo w przypadku leczenia niedoczynności tarczycy.  Kiedy mimo leczenia utrzymuje się u Ciebie słabe samopoczucie, zbadaj nadnercza, trzustkę i jajniki.

Hormony rozprowadzane we krwi działają w całym organizmie, dlatego objawy chorób endokrynologicznych są bardzo zróżnicowane. Kiedyś pół żartem tłumaczyłam swoje huśtawki nastroju tym, że jesteśmy tworami hormonalnymi. A dzisiaj wiem, że za bardzo się nie myliłam.

5. Tarczyca ma nie tylko kształt, ale też delikatność motyla

Nasza tarczyca jest niezwykle delikatnym organem wewnętrznym i jest wrażliwa na wpływ różnych czynników środowiskowych.

• Tarczyca jest ściśle sprzężona z rytmem okołodobowym i jest bardzo wrażliwa na zakłócenia z nim związane.

Hormony tarczycy oraz hormon pobudzający tarczycę TSH są hormonami zależnymi od rytmu okołodobowego – ich stężenie zmienia się w dzień i w nocy. Dlatego zakłócenia snu wpływają niekorzystnie na poziom hormonów tarczycy i TSH, mogą mieć wpływ na zwiększenie ryzyka choroby tarczycy, jak również pogarszają przebieg istniejącej choroby.

• 75% całego jodu w organizmie zmagazynowane jest w tarczycy, która jest bardzo wrażliwa na jego niedobór i nadmiar. 

Jod jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy, w tym do produkcji hormonów, ale jego nadmiar może być czynnikiem tłumiącym jej pracę. Z jednej strony niewystarczające spożycie jodu może prowadzić do niedoczynności tarczycy. Z drugiej zaś nadmiar jodu zwiększa ryzyko rozwoju autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, czyli choroby Hashimoto.

• Pracę układu hormonalnego mogą zaburzyć toksyny takie, jak pestycydy, ftalany, parabeny, dioksyny, teflon i rtęć.

Tarczyca jest wrażliwa na toksyny, które przedostają się do naszego organizmu i zaburzają pracę układu hormonalnego. Na wahania poziomu hormonów tarczycowych może mieć wpływ ekspozycja na: aluminium w dezodorantach, triklosan w mydłach antybakteryjnych, parabeny w kosmetykach, ftalany w tworzywach sztucznych, fluor w paście do zębów, bisfenol A (BPA) na paragonach sklepowych, chlor w chemii gospodarczej, pestycydy w żywności czy rtęć w plombach amalgamatowych.

• Tarczyca jest wrażliwa na niedobory składników odżywczych. 

Do prawidłowego funkcjonowania tarczycy potrzebujemy mikroskładników odżywczych takich, jak: selen, cynk, żelazo czy witamina D3. Selen bierze udział w konwersji hormonu T4 w aktywną formę T3 oraz chroni komórki tarczycy przed uszkodzeniem oksydacyjnym i działa przeciwzapalnie. Cynk ma właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne, bierze udział w syntezie i aktywacji hormonów tarczycy podobnie jak żelazo. Witamina D3 wpływa natomiast na prawidłowe działanie układu odpornościowego, a jej niedobór sprzyja stanom zapalnym tarczycy.

Podsumowanie

Jak widzisz, tarczyca jest niezmiernie ważnym organem w naszym ciele, gdyż wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Mam nadzieję, że udało mi się przybliżyć mechanizm jej funkcjonowania i teraz wiesz, dlaczego symptomy związane z jej dysfunkcją, są tak bardzo nieprzyjemne i rozległe.

Jeśli masz niepokojące objawy lub nie wiesz, co Ci dolega, udaj się do lekarza i zbadaj tarczycę, a najlepiej rozszerz diagnostykę o hormony płciowe, insulinę i kortyzol. Jeśli okaże się, że niestety otrzymasz diagnozę niedoczynności tarczycy, nie panikuj, bo z tą chorobą można bardzo dobrze funkcjonować. Skłania nas to jednak do poświęcania sobie większej uwagi i poprawienia stylu swojego życia.

Choroba tarczycy nie jest wyrokiem, a współczesne metody leczenia, które obejmują leki, suplementy i zmiany w diecie, są w stanie przywrócić dobre samopoczucie, chęć do działania i radość życia.

---

[1] O’Neil R, murphy J.: Crash Course – Endokrynologia. Wrocław 2019.

[2] Xu C. et al.: Excess iodine promotes apoptosis of thyroid follicular epithelial cells by inducing autophagy suppression and is associated with Hashimoto thyroiditis disease. Journal of Autoimmunity 2016.

[3] Ostrowska L. et al.: Diagnostyka Laboratoryjna. Warszawa 2018.

[4] Weetman A.P.:An update on the pathogenesis of Hashimoto’s thyroiditis. Journal of Endocrinological Investigation 2021.

[5] Ragusa F. et al.:Hashimotos’ thyroiditis: Epidemiology, pathogenesis, clinic and therapy.Best Practice & Research: Clinical Endocrinology & Metabolism 2019.

[6] Hu S., Rayman M.P.: Multiple Nutritional Factors and the Risk of Hashimoto’s Thyroiditis. Thyroid, 2017.

[7] Wang J. et al.: Meta-Analysis of the Association between Vitamin D and Autoimmune Thyroid Disease. Nutrients, 2015.

[8] Betsy A. et al.: Zinc deficiency associated with hypothyroidism: an overlooked cause of severe alopecia. International Journal of Trichology, 2013,

[9] Szwajkosz K. et al.: Niedoczynność tarczycy jako skutek przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia gruczołu tarczowego. Journal of Education, Health and Sport 2017.