Wyczerpanie nadnerczy - przyczyny, objawy, badania i leczenie

Spis treści

Wyczerpanie nadnerczy dotyka coraz więcej osób i odbija się mocno na codziennym funkcjonowaniu. Jeśli czujesz się zmęczona mimo snu, wybudzasz się w nocy, a rano budzisz się kompletnie bez energii, to sygnał, że Twoje nadnercza mogą potrzebować pomocy. Sprawdź, jakie są objawy wyczerpanych nadnerczy, jakie badania wykonać oraz jak możesz je wesprzeć, aby poczuć się lepiej.

Co to znaczy, że nadnercza są wyczerpane?

Nadnercza to dwa małe gruczoły, które znajdują się nad nerkami. Produkują one hormony stresu, takie jak kortyzol czy adrenalina, które są uwalniane w sytuacjach stresowych. Odpowiadają również za wytwarzanie testosteronu, estrogenów czy aldosteronu — dlatego nadnercza są niezwykle ważne dla prawidłowego działania naszego organizmu.

Jeśli nadnercza są nadmiernie eksploatowane na skutek przewlekłego stresu, może dojść do ich wyczerpania, czyli stanu, w którym nie produkują one wystarczającej ilości hormonów. To odbija się na całym organizmie i może powodować szereg objawów utrudniających codziennie funkcjonowanie.

Warto pamiętać, że stresem jest każda próba przekraczania możliwości organizmu. Stres może być nie tylko emocjonalny, psychiczny, ale również toksykologiczny, oksydacyjny, hormonalny, immunologiczny czy wynikający z niedoborów składników odżywczych. Stres przestawia organizm w tryb walki lub ucieczki, wyciszając inne funkcje.

Co może powodować wyczerpanie nadnerczy?

Zbyt długie stosowanie diet odchudzających
Zbyt niska kaloryczność diety
Zaniedbywanie snu — kładzenie się spać o późnej porze, krótki czas snu
Zajeżdżanie się treningami o bardzo wysokiej intensywności
Pielęgnowanie w sobie złych emocji
Stosowanie antykoncepcji hormonalnej
Alergie i nietolerancje pokarmowe
Stresujące sytuacje życiowe, np. śmierć bliskiej osoby, rozwód, utrata pracy problemy finansowe, toksyczne relacje

Objawy wyczerpanych nadnerczy

Wyczerpane nadnercza to wiele różnych objawów, które przyczyniają się do gorszego funkcjonowania najważniejszych neuroprzekaźników i hormonów na osi podwzgórze – przysadka – nadnercza, czego skutkiem jest gorsze samopoczucie.

Możesz odczuwać stres jako bardziej przytłaczający i wyczerpujący, bez względu na to jak długo próbujesz odpocząć i się zrelaksować.

Najbardziej charakterystyczne objawy wyczerpanych nadnerczy to:

Niewysypanie się mimo wystarczającej ilości snu
Problemy z porannym wstawaniem
Wybudzanie się o w nocy
Chęć na słone pokarmy
Niskie ciśnienie krwi
Zawroty głowy przy szybkim wstawaniu
Brak skupienia i mgła mózgowa
Niski poziom cukru we krwi
Mniejsza odporność na stres
Pogorszenie samopoczucia przy głodzie
Bóle mięśni i stawów
Cienie pod oczami

To jednak nie wszystkie możliwe oznaki, po których możesz podejrzewać, że Twoje nadnercza potrzebują pomocy. Wyczerpane nadnercza to mogą być także problemy skórne, nasilone odkładanie tkanki tłuszczowej, stany zapalne, spadek libido czy zaburzona praca jelit.

Jak sprawdzić, czy nadnercza są wyczerpane?

Najlepiej zbadać poziom kortyzolu ze śliny w 4 pobraniach o różnych porach dnia. Dzięki temu można sprawdzić poziom hormonów nadnerczy w zależności od pory dnia, ponieważ o różnych godzinach poziom kortyzolu będzie się różnił. To badanie jest najbardziej wiarygodne, ale niestety jest również dosyć drogie.

Jeśli nie mamy możliwości zbadać kortyzolu w ślinie, to można także zbadać kortyzol oraz DHEA-S we krwi.

Aby sprawdzić nadnercza, warto również wykonać badania:

ACTH
testosteron, progesteron, estrogen (między 19.-21. dniem cyklu)
aldosteron
badanie ogólne moczu
sód, potas, chlorki

Możesz dodatkowo spróbować zbadać nadnercza domowymi sposobami.

Badanie źrenicy oka

W ciemnym pomieszczeniu poświeć latarką w kierunku oka – nie bezpośrednio na oko, a nieco z boku. U zdrowej osoby dochodzi do zwężenia źrenicy. Przy wyczerpaniu nadnerczy do zwężenia źrenicy dochodzi dopiero po ok. 90 sekundach. Czasami, zanim dojdzie do zwężenia, przez kilka sekund źrenica naprzemiennie może się zwężać i rozszerzać.

Pomiar temperatury

Zmierz temperaturę 3 razy w ciągu dnia. Pierwszy pomiar zrób 3h po przebudzeniu, a pomiędzy pozostałymi pomiarami zachowaj ok. 3 h odstępu. Przy wyczerpaniu nadnerczy widzimy duże skoki między pomiarami w ciągu dnia, jak i różnice w średniej dobowej temperaturze.

Pomiar ciśnienia

Zmierz ciśnienie od razu po przebudzeniu w pozycji półleżącej oraz od razu po wstaniu w pozycji stojącej. Wynik na stojąco nie powinien być niższy niż w pozycji leżącej.

4 etapy wyczerpania nadnerczy

Może się zdarzyć sytuacja, w której odczuwasz większość objawów wyczerpanych nadnerczy, pomimo poziomu kortyzolu oraz DHEA w normie. Dzieje się tak, ponieważ wyczerpanie nadnerczy możemy podzielić na 4 główne etapy, które charakteryzują się odmiennością w zakresie poziomu tych hormonów oraz intensywności odczuwanych objawów.

Faza początkowa

wysoki kortyzol
wysoki DHEA
objawy nie są na ogół odczuwalne

Ta faza występuje dosyć często, ponieważ wywołują ją codzienne stresujące sytuacje, takie jak ważny egzamin, rozmowa o pracę czy stłuczka samochodowa. Na tym etapie nadnercza są jeszcze w stanie pracować na wysokich obrotach, więc objawy nie są jeszcze na ogół odczuwalne.

Faza progresywna

wysoki kortyzol
DHEA w normie
pojawiają się pierwsze objawy

Zaczynamy odczuwać wyczerpanie, rozdrażnienie, niskie libido, a także pojawiają się problemy ze snem. Organizm produkuje coraz mniej DHEA, co może sugerować, że wynik jest w normie, choć tak naprawdę poziom DHEA zaczyna powoli opadać.

Faza osłabienia

kortyzol wysoki lub w normie
niski DHEA
objawy nasilają się

Wcześniejsze objawy nasilają się oraz mogą pojawiać się bóle mięśni, problemy

z układem pokarmowym i tarczycą, większe zmęczenie i brak energii. Dodatkowo, ze względu na zwiększone wydzielanie kortyzolu, zmniejsza się wydzielanie hormonów płciowych.

Faza wyczerpania

niski kortyzol
niski DHEA
pojawia się jeszcze więcej objawów, a ich nasilenie wzrasta

Praca nadnerczy ulega osłabieniu. W tej fazie organizm nie jest już w stanie wytworzyć odpowiedniej ilości hormonów i wszystko jest na niskim poziomie. Pojawia się jeszcze więcej dokuczliwych objawów, a ich nasilenie wzrasta.

Jak wesprzeć swoje nadnercza i uregulować kortyzol?

Poniżej znajdziesz kilka wskazówek, dzięki którym naturalnie wyregulujesz poziom kortyzolu oraz pomożesz swoim nadnerczom.

Śpij 7-8h dziennie. Sen to naprawdę podstawa, bez niego strzelasz sobie w kolano.
Pij wodę ze szczyptą soli, najlepiej kłodawską lub himalajską.
Staraj się jeść śniadanie do 1h po przebudzeniu.
Wystawiaj się na słońce i spaceruj na świeżym powietrzu przez około 20 minut dziennie.
Staraj się ograniczać intensywne ćwiczenia fizyczne wieczorem – zamiast tego lepiej postaw na spokojniejszą formę ruchu, np. pilates, jogę czy rozciąganie.
Uzupełniaj magnez w dawce 300-400 mg. Najlepiej sprawdzą się formy organiczne, np. glicynian, treonian czy jabłczan magnezu.
Wypróbuj adaptogeny: ashwagandhę czy różeniec górski. Są to rośliny, które działają kojąco na układ nerwowy.

Pamiętaj, że wyczerpanie nadnerczy często przyczynia się do rozwoju innych zaburzeń hormonalnych. Dlatego w naszym najlepszym interesie jest dbać, aby były one w jak najlepszej kondycji.