Prawidłowe TSH to za mało, aby diagnozować Hashimoto – lista badań i interpretacja wyników

Choroba Hashimoto, czyli autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tego gruczołu. Niestety w początkowej fazie jej objawy są bardzo mało swoiste. To sprawia, że diagnoza jest trafnie stawiana dopiero, gdy w miarę upływu czasu i progresji choroby rozwija się u pacjentów niedoczynność tarczycy. Warto zapoznać się z podstawowym panelem badań umożliwiających rozpoznanie choroby Hashimoto i niedoczynności tarczycy.

Większość przypadków niedoczynność tarczycy ma podłoże autoimmunologiczne i jest efektem zapalenia tarczycy, co stanowi duże wyzwanie diagnostyczne. Choroba Hashimoto to najcżęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy.

Przyjmuje się, że od pojawienia się przeciwciał do rozwinięcia się choroby mija nawet do 10 lat.

Dlatego wczesne rozpoznanie problemu jest niezwykle istotne.

Osoby z Hashimoto w początkowym etapie choroby mogą nie mieć żadnych dolegliwości lub mieć objawy bardzo niespecyficzne. W efekcie diagnoza jest stawiana na etapie zaawansowanej niedoczynności, kiedy uszkodzone są już tkanki tarczycy.

Chorobę tarczycy typu Hashimoto można podzielić na 3 etapy:

1. Faza ukryta – świadczy o niej tylko podwyższony poziom przeciwciał (anty-TPO i anty-TG), przebiega bez objawów;

2. Faza objawów – kiedy pojawiają się objawy niedoczynności tarczycy, ale nie dochodzi jeszcze do uszkodzenia tkanek;

3. Faza zaawansowana – kiedy dochodzi do uszkodzenia tkanki tarczycy.

Diagnostyka choroby Hashimoto

W sytuacji zaobserwowania u siebie niepokojących objawów lub osłabionej kondycji zdrowotnej zawsze należy udać się do lekarza rodzinnego, który skieruje na odpowiednie badania na podstawie analizy objawów, wywiadu medycznego oraz badania palpacyjnego szyi. Charakterystyczne objawy zapalenia tarczycy to osłabienie i zmęczenie, opuchnięcie, stałe uczucie zimna, sucha i szorstka skóra czy przybieranie na wadze.

W przypadku Hashimoto liczy się czas, dlatego obserwuj się i diagnozuj, zwłaszcza, jeśli:

• W Twojej rodzinie były już przypadki choroby (predyspozycje genetyczne)

• Pojawiły się u Ciebie jakieś niepokojące objawy

• Jesteś w ciąży, po ciąży lub planujesz dziecko, a tym bardziej, jeśli pomimo starań masz trudności z zajściem w ciążę

• Kontrolnie oraz po każdej nowej interwencji, zwłaszcza przy niezadawalających efektach.

Diagnostyka chorób tarczycy rozpoczyna się od panelu tarczycowego – należy zbadać stężenie hormonów TSH i FT3, FT4 w surowicy. Jeśli wyniki wykażą niedoczynność, należy znaleźć jej przyczynę. W tym celu wykonuje się badanie USG tarczycy oraz oznaczenie poziomu przeciwciał tarczycowych – na podstawie tych badań można potwierdzić lub wykluczyć chorobę Hashimoto.

Badanie TSH

TSH (Thyroid Stimulating Hormone) to hormon tyreotropowy (tyreotropina) wydzielany przez przysadkę mózgową, który reguluje pracę tarczycy. Chcąc pobudzić tarczycę, przysadka produkuje więcej tyreotropiny, a kiedy tarczyca jest nadaktywna, stężenie hormonu tyreotropowego spada, aby ją wyciszyć.

Badanie TSH to pierwsze badanie, na które skieruje lekarz w przypadku objawów związanych z tarczycą. Przyjmuje się, że jeśli wynik TSH jest powyżej normy, wskazuje na rozpoznanie niedoczynności tarczycy, natomiast gdy jest poniżej granicy normy – nadczynności.

Niestety wielu pacjentów z TSH w granicach normy czuje się źle i ma nieprzyjemne dolegliwości. Wynika to z tego, że TSH nie jest parametrem, który wychwyci chorobę Hashimoto w jej pierwszym stadium, lecz w fazie zaawansowanej, kiedy dochodzi już do zniszczenia tkanki tarczycy i obniżenia poziomu hormonów tarczycowych. Ponadto zakresy norm biorą pod uwagę średnie wartości występujące u 95% ludzi, a można należeć do pozostałych 5%.

Oficjalny zakres norm dla hormonu TSH zdrowej osoby dorosłej wynosi 0,27-4,2 mIU/l. Wartości te mogą nieznacznie różnić się pomiędzy laboratoriami. Parametr uzależniony jest również od wieku, płci i aktualnego stanu zdrowia. Inaczej interpretuje się wyniki u kobiet w wieku rozrodczym czy w ciąży, a inaczej u dzieci czy osób starszych. Obecnie przyjmuje się, że poziom optymalny, przy którym pacjent nie powinien odczuwać objawów niedoczynności tarczycy, to granica 2,5 mIU/l.

Przy badaniu TSH należy pamiętać, aby jego poziom oznaczać w godzinach porannych, ponieważ cechuje go dobowy rytm wydzielania.

W przypadku nieprawidłowości TSH należy zbadać wolne hormony tarczycowe (FT3 i FT4). Zachęcam Cię jednak do poszerzenia diagnostyki, nawet jeśli masz prawidłowe wyniki TSH, bo, oznaczenie stężenia TSH nie daje pełnego obrazu stanu tarczycy.

Hormony tarczycy – FT3, FT4, rT3

W badaniu hormonów tarczycy określa się poziom wolnych, niezwiązanych z białkami hormonów T3 i T4. Tylko hormony wolne wykazują aktywność. Oznaczone są literą F – FT3 i FT4. Oba hormony T3 i T4 są produkowane w tarczycy, jednak tyroksyna (T4) nie wykazuje dużej aktywności biologicznej i pełni raczej funkcję prohormonu, który jest przekształcany w trijodotyroninę (T3). W rzeczywistości więc większość, bo aż 80%, trijodotyroniny w krwiobiegu pochodzi z przemiany (dejodynacji) tyroksyny (T4).

Optymalne stężenie hormonów tarczycy (FT3 i FT4) powinno być zbliżone do środkowo-górnej granicy normy. Niedobór hormonów tarczycy może świadczyć o niedoczynności, a podwyższony poziom hormonów tarczycy podwyższony o nadczynności.

FT3 i FT4 są parametrami mniej czułymi od TSH – dwukrotna zmiana stężenia FT4, nadal mieszcząca się w granicach normy, wiąże się ze 100-krotną zmianą stężenia TSH. Zatem może zdarzyć się sytuacja, w której pomimo podwyższonego poziomu TSH, hormony tarczycy mieszczą się w granicach normy.

Mówimy wówczas o tzw. subklinicznej niedoczynności tarczycy, która jest najłagodniejszą formą, przebiegającą zazwyczaj bez znacznych objawów. Natomiast w przypadku podwyższonego TSH i niskiego FT4 oraz FT3 w połączeniu z objawami, mamy do czynienia z pełnoobjawową niedoczynnością tarczycy.

rT3, czyli odwrotna trijodotryonina, stanowi nieaktywny izomer trijodotyroniny, powstający w procesie jej konwersji z T4. W Polsce ma ona marginalne znaczenie w diagnostyce i monitorowaniu choroby, ponieważ jej poziom wzrasta w przebiegu wielu chorób niezwiązanych z tarczycą, a także w czasie stosowania niektórych leków.

Przeciwciała – podstawowe badania w kierunku Hashimoto

Badanie poziomu przeciwciał przeciwko tarczycy pozwala rozpoznać autoimmunologiczne choroby tarczycy. Przeciwciała przeciwtarczycowe, których poziom będzie podwyższony przy Hashimoto, to anty-TPO oraz anty- TG.

Anty-TPO – przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie. Stanowią najczulszy parametr w wykrywaniu autoimmunologicznych chorób tarczycy.

Zwykle wzrost miana anty-TPO wyprzedza podwyższenie poziomu TSH i objawów klinicznych.

Obecność tych przeciwciał stwierdza się u ok. 95% chorych na chorobę Hashimoto i ok. 85% pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa. Dlatego ważne jest, aby przeprowadzać to badanie nawet jeśli TSH nie jest powyżej normy, ponieważ poziom przeciwciał może być podwyższony na długo wcześniej, zanim wpłynie to na poziom TSH (który zmienia się, gdy jest już mniej hormonów tarczycy w efekcie częściowego zniszczenia tarczycy przez proces autoimmunologiczny) .

Anty-TG – przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie. Tyreoglobulina jest białkiem, z którego syntetyzowane są T3 i T4. W chorobach autoimmunologicznych tarczycy oznaczanie anty-TG jest diagnostycznie istotne jedynie u mieszkańców obszarów z niedoborem jodu.

W obszarach bez niedoboru jodu zalecane jest oznaczanie przeciwciał anty-TPO, ponieważ osoby z dodatnim wynikiem anty-TG, ale ujemnym anty-TPO rzadko wykazują zaburzenia funkcji tarczycy. Przeciwciała anty-TG mogą występować u 10% zdrowych osób, a także u chorych na inne choroby autoimmunologiczne.

Wykrywanie choroby Hashimoto a badanie USG

Jest to niezbędne narzędzie w diagnostyce choroby Hashimoto. Pozwala ocenić wielkość narządu, jego unaczynienie, utkanie, a także wykryć i ocenić ewentualne guzki.

Typowe dla choroby Hashimoto zgrubienia i zmiany w gęstości tkanki tarczycowej mogą być widoczne na USG, podczas gdy wynik badania w kierunku przeciwciał nie jest pozytywny.

Już na podstawie zmian w morfologii tarczycy lekarz może z dużym prawdopodobieństwem podejrzewać autoimmunologiczną niedoczynność. Zwykle po postawieniu diagnozy kontrolne badania USG wykonuje się co pół roku lub co rok.

Najlepiej byłoby monitorować obecność przeciwciał tarczycowych zanim dojedzie do zniszczenia tkanki tarczycy. Warto też wiedzieć, na jakie symptomy skarżą się najczęściej chorzy na Hashimoto, bo w tej chorobie liczy się czas. Jeśli mamy objawy, nie lekceważmy ich i, mimo wyniku TSH w normie, wykonajmy dodatkowe badania. Tylko odpowiednia diagnostyka umożliwi rozpoznanie choroby Hashimoto.

Pamiętajmy też, że każdy pacjent wymaga indywidualnej, złożonej oceny nie jednego, a kilku parametrów. Podstawą prawidłowej oceny i leczenia jest dostrzeżenie zależności pomiędzy poszczególnymi składowymi zleconych badań. Dlatego też lepiej pozwolić lekarzowi zapoznać się z wynikami badań, niż próbować rozpoznać u siebie chorobę na własną rękę.

---

https://diag.pl/katalogi/badania/anty-tg/

https://diag.pl/katalogi/badania/ft3/

https://diag.pl/katalogi/badania/ft4/

https://diag.pl/katalogi/badania/anty-tpo/

https://diag.pl/katalogi/badania/tsh/

http://www.endokrynologia.net/tarczyca/zale%C5%BCno%C5%9Bci-pomi%C4%99dzy-tsh-ft4-ft3

https://doktormagda.pl/2014/10/chce-sobie-zbadac-tarczyce.html

http://www.endokrynologia.net/tarczyca/usg-tarczycy

http://www.endokrynologia.net/tarczyca/badania-przeciwcia%C5%82-przeciwtarczycowych-atpo-trab

http://biotka.mol.uj.edu.pl/zbm/handouts/2013/AgJ/Wyklad_9.pdf

Wentz I. Hashimoto. Jak w 90 dni pozbyć się objawów i odzyskać zdrowie. Wydawnictwo Otwarte, Kraków 2017 str. 64-72

FAQ