Czy suplementować jod w Hashimoto?

Jednym z kluczowych pierwiastków dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy jest jod. Jest on niezbędny do produkcji hormonów gruczołu tarczowego – trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4), które wpływają na funkcjonowanie wielu tkanek i organów. W związku z tym, zarówno niedobór, jak i nadmiar jodu może znacząco zaburzać pracę tarczycy oraz całego organizmu. Niejednokrotnie pojawia się pytanie, czy należy suplementować jod w przypadku chorób autoimmunologicznych tarczycy, takich jak choroba Hashimoto. W dzisiejszym artykule dokładnie omówimy tę kwestię.

Znaczenie jodu

Jod jest pierwiastkiem niezbędnym do produkcji hormonów tarczycy: tyroksyny i trijodotyroniny. Od ich prawidłowego stężenia we krwi zależy m.in. prawidłowe funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego, przysadki mózgowej, serca czy nerek. Hormony te regulują syntezę białek, przemianę węglowodanów, metabolizm oraz utrzymanie prawidłowej temperatury ciała.

Jod jest także jednym z najsilniejszych antyoksydantów, wykazując ochronne działanie w procesach zapalnych i nowotworowych [1].

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO – World Health Organization) rekomenduje dzienne spożycie jodu na poziomie 150 µg dla osoby dorosłej. Ilość ta zwiększa się w czasie ciąży, podczas karmienia piersią i wynosi ok. 250 µg na dobę.

W sytuacji, gdy spożycie jodu jest mniejsze niż 50 µg na dobę, tarczyca nie jest w stanie utrzymać syntezy hormonów na odpowiednim poziomie.

Głównymi źródłami jodu w diecie są:

sól jodowana,
algi morskie (wakame, nori),
ryby (dorsz, mintaj, makrela, łosoś),
owoce morza,
szpinak, brokuł,
jaja,
nabiał.

Kto jest narażony na niedobór jodu

Ze względu na wysokie ryzyko niedoboru jodu w populacji polskiej, w latach 90. wprowadzono program fortyfikacji soli kuchennej jodem, co pozwala zapobiegać powszechnym niedoborom. Obecnie ponad 70% populacji świata używa soli jodowanej.

Na niedobór jodu szczególnie narażone są osoby:

na diecie wegańskiej,
niespożywające ryb i owoców morza,
z niskim poziomem rT3,
z mastopatią (chorobą włóknisto-torbielowatą sutka).

Konsekwencje niedoboru jodu

Jod należy do składników odżywczych, które nie są magazynowane w organizmie i musi zostać dostarczony z dietą. Bierze on udział w syntezie hormonów tarczycy, a jego niedobór powoduje obniżenie stężenia hormonów T3 i T4, wzrost poziomu TSH oraz powiększenie gruczołu tarczowego i powstanie wola [1,2].

Niedostateczne spożycie jodu z dietą prowadzi do szeregu zaburzeń, które określa się zaburzeniami z niedoboru jodu (IDD – Iodine Deficiency Disorders). Długotrwały niedobór jodu prowadzi do niedoczynności tarczycy, upośledzenia funkcji poznawczych i obniżenia odporności autoimmunologicznej [1].

Niewystarczająca podaż jodu związana jest również z podwyższonym cholesterolem, nasilonym stresem oraz słabą kondycją włosów i paznokci.

Jeśli uważasz, że jesteś narażona na niedobór tego pierwiastka, warto oznaczyć jego poziom przed wprowadzeniem suplementacji. Badanie to wykonuje się na podstawie dobowej zbiórki moczu. Prawidłowy wynik wynosi ok. 100 µg/l.

Zanim jednak sięgniesz po suplementację, zacznij od zmian w stylu żywienia. Włącz do diety tłuste ryby morskie lub owoce morza. Możesz też wybierać wodę z dodatkiem jodu czy dodawać niewielkie ilości soli jodowanej do posiłków. Suplementację jodem rozpocznij tylko w przypadku stwierdzonego niedoboru, pod kontrolą lekarza.

Pomimo wielu niedoborów obecnych w Hashimoto, raczej nie dotyczy to jodu. W związku z tym suplementacja w zdecydowanej większości przypadków nie jest konieczna.

Czym szkodzi nadmiar jodu

Większość populacji wykazuje dużą tolerancję na wysokie spożycie jodu z żywnością. American Thyroid Association (ATA) przestrzega przed spożyciem jodu powyżej 500 µg, jednak u niektórych osób, np. z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy, niekorzystne objawy mogą wystąpić nawet przy poziomie uznanym za bezpieczny dla ogółu populacji. [1].

Tarczyca zaopatrzona jest w mechanizmy obronne, polegające na wstrzymaniu produkcji hormonów tarczycowych w przypadku nadmiernego stężenia jodu w organizmie. Dochodzi do wstrzymania produkcji FT3 i FT4. U osób zdrowych zjawisko to ustępuje po ok. 2 dniach. Jednak w przypadku osób z predyspozycjami do zaburzeń autoimmunologicznych, taki stan może się utrzymać i prowadzić do wzrostu TSH, a w efekcie rozwoju niedoczynności tarczycy [3].

Stosowanie dużej dawki jodu może nasilać przebieg choroby Hashimoto i przyspieszyć niszczenie komórek tarczycy.

Duże dawki jodu to również stres oksydacyjny związany z jego utlenianiem i powstanie reaktywnych form tlenu, które mogą działać szkodliwie na tarczycę.

Badania wykazują, że nawet mały wzrost spożycia jodu może przyczyniać się do zwiększonej odpowiedzi autoimmunologicznej. W związku z tym nadmiar tego pierwiastka w chorobie Hashimoto nie jest wskazany [3].

ATA przestrzega przed spożyciem jodu powyżej 500 µg na dobę. Jednak osoby z Hashimoto mogą być wrażliwe nawet na mniejsze dawki.

Jeśli suplementować to w towarzystwie

Negatywne działanie jodu najczęściej idzie w parze z niedoborem selenu. Selen jest składnikiem, który chroni tarczycę przed szkodliwymi produktami powstającymi podczas utleniania jodu. Suplementacja dużych ilości jodu przy współwystępujących niedoborach selenu będą nieść za sobą bardzo niekorzystne dla organizmu konsekwencje: wzrost poziomu TSH, wywołanie niedoczynności tarczycy lub jej pogłębienie i powstania wola. Suplementacja tych dwóch składników razem minimalizuje ryzyko wystąpienia tych objawów [4].

Dodatkowo warto włączyć suplementację witaminę C, magnez i kompleks witamin z grupy B. Wspomagają one prawidłowe działanie tarczycy i zapobiegają powstawaniu niedoczynności.

Podsumowanie

Temat suplementacji jodu budzi wiele kontrowersji, szczególnie w kontekście choroby Hashimoto. Nie ma tutaj jednej prostej odpowiedzi. Zarówno niedobór, jak i nadmiar, jodu może okazać się szkodliwy dla organizmu. Jedno jest jednak pewne, jeżeli suplementować jod to tylko i wyłącznie po oznaczeniu jego poziomu i pod kontrolą lekarza, dobierając odpowiednie dawki.